Phim Việt khóc ít sẽ tốt hơn

(TGĐA) - Tôi nhớ mãi ấn tượng tốt khi xem bộ phim tài liệu của Anh sản xuất năm 1942 nhan đề "Tiếng Anh  không có nước mắt". Bộ phim kể về những ngày phát xít Đức ném bom xuống nước Anh. Dù  phải chịu đựng bao đau thương,  tổn thất, nhưng trên gương mặt của người Anh vẫn sáng lên tinh thần dũng cảm. Giọng nói của họ vẫn đầy niềm tin. Họ không  ca thán, không  khóc. Trong khi đó, nhìn lại phim Việt Nam,  ngoài những vấn đề về nội dung và nghệ thuật, có một điều khiến tôi cứ ái ngại. Đó là tình trạng  các nhân vật khóc quá nhiều.

Phải chăng, người Việt là một trong những dân tộc hay khóc? Nhiều người nói, người Việt chúng ta sống nặng về tình cảm nên dễ xúc động. Điều đó không sai, nhưng làm phim đâu phải là chuyện sao chép cuộc sống? Làm phim, chí ít cũng để các nhân vật của mình truyền cảm hứng sống đến người xem. Bởi cuộc đời của chúng ta vốn đã rất buồn tẻ, lặp lại, cạnh tranh không ngừng. Sau buổi đi xem mà khán giả thêm ủy mị thì vấn đề bộ phim đặt ra chắc yếu đuối. Tại sao phim Mỹ được toàn thế giới yêu thích?  Bởi thứ nhất, những nhân vật của họ đều khỏe mạnh, có ý chí vươn lên. Và thứ hai, họ đều có một cái kết có hậu để làm vui lòng khán giả. Người xem không thể mất tiền vào rạp để mua nỗi buồn.



Có nhiều ngày, mở TV xem cả phim điện ảnh và truyền hình nước ta. Cả ba kênh tôi đều thấy nhân vật khóc. Có phim, nhân vật bà mẹ đứng chắp tay trước bàn thờ và khóc. Có phim, cô con gái quỳ trước mộ mẹ và cũng khóc. Có phim, hai người cãi nhau xong, cũng lại khóc. Tâm trạng đang buồn mà gặp những nhân vật này thì tình yêu cuộc sống chắc giảm đi nhiều. Phải chăng, các nhân vật hay khóc ấy đều thấp thoáng hình bóng cô Tấm - một người con gái khổ cực, ngoan hiền, nhưng hễ cứ gặp khó khăn là lại khóc và có ông Bụt hiện ngay ra để giúp đỡ? Tức là các nhân vật khóc của chúng ta đều có tính truyền thống? Rất tiếc, nếu đó là sự thực  thì nên tìm cách hạn chế ngay.



Nhớ những ngày chiến tranh, Bác mất. Cả nước  tiếc thương Bác và cùng khóc. Nhà thơ Chế Lan Viên đã viết những câu thơ đầy lý trí nhưng cũng rất sâu sắc: “Chớ để quân thù nghe ta khóc em ơi!/ Vết thương phải lành lại ngay đi mà đánh giặc”. Vâng, chính trong nghệ thuật của chúng ta đã có người lau nước mắt như thế trong thơ. Còn trong điện ảnh, tôi cứ nhớ mãi một đoạn đối thoại hiếm hoi trong phim "Chị Tư Hậu". Đoạn phim kể câu chuyên chị Tư Hậu bị giặc hiếp. Chồng chị trở về, anh đã biết chuyện. Đêm, chị gặp chồng và khóc, chồng chị nói: “Đừng khóc nữa, em. Tiếng khóc của em càng làm anh khó chịu”. Vâng, có lẽ đây là lần đầu tiên  tôi được nghe một nhân vật trong phim khuyên vợ mình không khóc nữa. Nhưng cũng rất tiếc, những nhân vật ấy, những đối thoại như thế, rất ít trong phim ta.



Cảnh trong phim "Đến hẹn lại lên"

Những cảnh khóc trong phim không những làm câu chuyện bị dừng lại, mà nhiều khi, còn làm chậm nhịp điệu của bộ phim. Chẳng hạn, trong phim "Đến hẹn lại lên", có trường đoạn cô Nết trốn khỏi đám cưới. Cô đang băng băng chạy trên đường trong lúc nhà trai phát hiện. Tình thế nguy cấp, nhịp điệu phim đang nhanh. Người xem thấy nhân vật trốn vào ngôi chùa và ngỡ như cuộc đuổi bắt đang có không khí và tiết tấu sẽ nhanh. Nhưng thật tiếc, cô Nết không có cuộc chạy trốn với những màn hấp dẫn mà cô chạy ra đồng, đến bên mộ mẹ và than khóc sao đời con khổ thế này? Và âm nhạc cũng như tiết tấu của nhịp phim chưa kịp khởi động đã phải dừng lại. Điều đó ảnh hưởng đến tâm lý người xem.



 

Poster phim "Chị Tư Hậu"

Tôi nhớ đến câu chuyện trong một chương trình đón Tết của người Việt. Nhưng người làm chương trình mời được một vị khách người Mỹ. Anh này vừa từ Việt Nam về, là “ma xó” tiếng Việt. Trong câu chuyện của mình, anh kể đại ý, hình như người Việt đều có quê ở… Quảng Ninh. Người dẫn chương trình ngạc nhiên: Tại sao anh lại nói thế? Anh người Mỹ hóm hỉnh: "Tại tôi thấy người Việt hay… than quá! Trước khi làm việc gì, họ đều than. Mà tôi biết, Quảng Ninh là mỏ than của Việt Nam!".

Để bạn đọc khỏi buồn, tôi xin kể câu chuyện. Năm ngoái  (2013), tại LHP tài liệu Châu  Âu - Việt Nam lần thứ 5, tôi được xem bộ phim tài liệu có độ dài 15 phút của Indonesia nhan đề "Ngọn đồi còn sống" (The Hills Are Alive). Bộ phim kể chuyện một ngôi làng vừa bị núi lửa phun, nhưng dân làng vẫn bình tĩnh sống bên cạnh ngọn núi lửa ngày đêm đang phun trào. Có tiếng cười, có tiếng hát. Những lời hát dân ca mang tầm vóc vũ trụ, đại ý[I]: “Mặt trời là trán ta / Mặt trăng là mắt ta /Những ngọn đồi là ngực ta/ Sương mù là vòng eo của ta/ Những cơn mưa là tiếng hát của trời/ Và núi lửa là hơi thở của đất…”. Bài hát cất lên cuối phim giữa không gian bao la theo bước chân chạy lên đồi của lũ trẻ. Vậy đó. Thái độ của một ngôi làng đối với thiên tai mang tầm vóc, cái nhìn của một dân tộc, một đất nước. Chẳng bù cho chúng ta. Cứ đưa tin về thiên tai là nạn nhân nức nở và phóng viên  cũng nghẹn ngào…



Cảnh trong phim "Ngọn đồi còn sống"

Đoàn Tuấn (Nguồn TGĐA)